อรหันตวรรควรรณนาที่* 3

อรรถกถาทุกขสูตร

พึงทราบวินิจฉัยในทุกขสูตรที่ 1 แห่งอรหัตตวรรคที่ 3 ดังต่อ
ไปนี้ :-
บทว่า สวิฆาตํ ความว่า ประกอบไปด้วยความคับแค้น คือมี
อุปัทวะ. บทว่า สปริฬาหํ ความว่า มีความกระวนกระวาย ด้วยความ
กระวนกระวายทางกาย และทางจิต. บทว่า ปาฏิกงฺขา ความว่า พึงหวัง
คือมีอยู่แน่นอน.
จบอรรถกถาทุกขสูตรที่ 1

2. อรหัตตสูตร

ว่าด้วยผู้ควรและไม่ควรบรรลุอรหัตผล

[347] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ภิกษุไม่ละธรรม 6 ประการ ย่อม
เป็นผู้ไม่ควรเพื่อทำให้แจ้งซึ่งอรหัต ธรรม 6 ประการเป็นไฉน ? คือ มานะ
ความถือตัว 1 โอมานะ ความสำคัญว่าเลวกว่าเขา 1 อติมานะ ความ
เย่อหยิ่ง 1 อธิมานะ ความเข้าใจผิด 1 ถัมภะ ความหัวดื้อ 1 อตินิปาตะ
ความดูหมิ่นตนเองว่าเป็นคนเลว 1 ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ภิกษุไม่ละธรรม
6 ประการนี้แล ย่อมเป็นผู้ไม่ควร เพื่อกระทำให้แจ้งซึ่งอรหัต.
* อรรถกถาเป็นวรรคที่ 8

ดุก่อนภิกษุทั้งหลาย ภิกษุละธรรม 6 ประการ ย่อมเป็นผู้ควรเพื่อ
กระทำให้แจ้งซึ่งอรหัต ธรรม 6 ประการเป็นไฉน คือ ความถือตัว 1
ความสำคัญว่าเลวกว่าเขา 1 ความเย่อหยิ่ง 1 ความเข้าใจผิด 1 ความหัวดื้อ 1
ความดูหมิ่นตัวเองว่าเป็นคนเลว 1 ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ภิกษุละธรรม 6
ประการนี้แล ย่อมเป็นผู้ควรเพื่อกระทำให้แจ้งซึ่งอรหัต.
จบอรหัตตสูตรที่ 2

อรรถกถาอรหัตตสูตร

พึงทราบวินิจฉัยในอรหัตตสูตรที่ 2 ดังต่อไปนี้ :-
บทว่า มานํ ได้แก่ ความสำคัญ (ตัว) โดยชาติเป็นต้น. บทว่า
โอมานํ ได้แก่ สำคัญตัวว่า เราเป็นคนเลว. บทว่า อติมานํ ได้แก่
ความถือตัวอย่างหยิ่งผยอง ที่เป็นไปล่วงเกินผู้อื่น. บทว่า อธิมานํ ได้แก่
ความสำคัญว่า ได้บรรลุ (อย่างนั้นอย่างนี้). บทว่า ถมฺภํ ได้แก่ มีความ
เป็นผู้กระด้าง เพราะโกรธและมานะ. บทว่า อตินิปาตํ ได้แก่ ความสำคัญ
ตนของคนเลว ว่าเราเป็นคนเลว.
จบอรรถกถาอรหัตตสูตรที่ 2